Sunnudagur fyri føstu (2)

Tekstur: Lukas 18, 31 og út:
Sálmar: 326 – 234 – 516 / 323 – 327

Prædika í Kvívíkar kirkju – innsetingarguðstænasta 

-- -- --

“Bara tú riggar, so elska vit teg nokk!”

Soleiðis syngja vit í einum kendum sangi – og vit halda fram:
“Starir tú enn í tín brotna spegil í dag, andaliga sum ein invalid uttan stav?”

At síggja ella ikki at síggja – tað er spurningurin!

Í hesi umskiftiligu verð kunnu vit kanska siga, at alt veldst um eygað, sum sær.
Ella vit kunnu venda spuringinum við og siga, at tað veldst kanska um hjartað, sum slær?

Dagsins tekstur snýr seg um at síggja.
Hann snýr seg ikki bara um, at Jesus ger undur.
At Jesus megnar at gera undur, er ikki nakað nýtt.
Tað vita vit!

Hesaferð er tað tann blindi sum fær sjónina - tann blindi, sum Markus kallar Bartimeus!

Frásøgnin er enn eitt dømi, at evangeliið fyri ein stóran er ein søga um menniskju, um mannalagnur – og at hesar mannalagnur broytast, tá Jesus møtir teimum.
Jesus fortelur sínum lærusveinum fyri triðju ferð, at hann skal líða og verða offraður. Teir skilja onki – ella teir síggja onga meining í hesum. Jesus er á veg niðan til Jerusalem at fremja tað týdningarmesta avrikið í sínum stutta lívi. Men kortini hevur hann yvirskot at steðga á og hjálpa einum í neyð.

Tí Jesus hjálpti. Sjálvt um fólk royndu at forða hesum blinda Bartimeusi í at fáa hjálp.
Sum ikki einaferð nú millum trettandu og páskir snýr prædikuteksturin seg um, at Guð kemur til menniskju – líkasum Jesus bað mammurnar lata smábørnini koma til sín, hóast lærusveinarnar royndu at forða teimum í hesum, hjálpir hann tí blinda, hóast tey, ið Jesus er saman við, royna at skúgva tann blinda til viks.

Tey sóu ikki, hvat Jesus veruliga ætlaði. Tey sóu kanska við eygunum, men við hjartanum sóu tey neyvan.
Tí tað veldst ikki bara um eygað, sum sær, men eisini um hjartað, sum slær!

Tað er ein gomul søga um ein mann, sum var so óheppin, at vatnflóð rakti økið, har hann búði.
Hann klintraði upp á takið. So kom ein róðrarbátur framvið, og nøkur fólk róptu, um tey ikki skuldu hjálpa honum. Men hann svaraði, at tað var ikki neyðugt.
Vatnið vaks, og síðan kom ein motorbátur og bjóðaði sær til at hjálpa. Men maðurin segði: Annars takk!
At enda hækkaði vatnið so mikið, at tað kom heilt upp til skorsteinin, og tá kom ein tyrla og bjóðaði sær til at bjarga manninum. Men hann segði nei til tilboðið.
Og so druknaði maðurin.
Komin upp til Sankta Pætur við lyklunum, var maðurin illur og skeldaði. Hví hjálpti Guð mær ikki?
Sankta Pætur svaraði: Harraguð, fyrst sendu vit ein róðrarbát,, síðan ein motorbár og at enda eina tyrlu, og tú tók ikki ímóti okkara hjálp?

Maðurin hevði ikki sæð hjálpina!

Tað ber til at siga, evropeisk mentan er runnin av tvinnum mátum at skilja heimin. Úr tí gomlu griksku mentanini, har stórur dentur var lagdur á sjónina – at síggja heimin, sum er rundan um okkum. Og á mentanina úr Ísrael, har tað hevði týdning at hoyra – at hoyra orðið.

Og Jesus gevur jú bæði stummum talugávur og sjónina.

Sum vit syngja í eini týðing hjá Rólant Lenvig:

“Blindir fáa eygu góð,
so teirt gjølla síggja.
Deyvir hoyra fródlig ljóð,
gleðisongin nýggja”

Men at síggja ta kristnu vónina, sum vit hoyra um, er ikki lætt. Tað eru fáir, fyri ikki at siga ongir, altartalvumálarar, ið hava málað tað, ið kristindómurin stendur og fellur við – uppreisnina – uppreisnin er torfør at avmynda, tí vit vita onki um hana, ikki annað enn, at Jesus er upprisin.

Vit eru kanska sum “Hitt blinda liðið”, ið Chr. Matras yrkir um einastaðni, har hann sigur:

“Eingi hóma miðið
fram bert ganga –
so fer blinda liðið
vegin langa”

Men at trúgva er eisini at síggja – at síggja tað, ið ikki altið bara sæst við eygunum.

At síggja er eisini at fáa eina mynd. Og sum menniskju er vit skapað í Guðs mynd. At síggja okkara medmenniskju er tí eisini at síggja ein Guðs skapning – tað veri seg ein blindan biddara ella hvønn tað skal vera.

Paulus brúkar ta vøkru og kendu myndina, at nú síggja vit í spegili, í gátu, sum vit hoyrdu epistlinum í áðni.
Tí at nú síggja vit í spegili, í gátu; men tá skulu vit síggja andlit til andlits; nú kenni eg í pørtum, men tá skal eg kenna til fulnar, eins og eg eri sjálvur til fulnar kendur, sigur Paulus.

Speglið hevur eina langa søgu, eisini áðrenn tað kom so langt, at tað skuldi heingjast á ein vegg.
Nógv munnu kenna gomlu griksku søgnina um tann vakra Narcisssos, sum sum ein dagin skuldi leska seg við einum vatnsopa – men so sá hann sína egnu mynd í vatninum – og hann gjørdist ásttikin í myndini. Ja, so forelskaður gjørdist hann, at hann ongantíð slapp avstað aftur, men datt úti í og druknaði.
Hann elskaði seg sjálvan – og bara seg sjálvan – til deyðin gjørdi skilnað millum hann og speglið. Hann vildi bara rigga so væl. Men andaliga var hann sum ein invalid uttan stav.
Tann gentan, sum elskaði hann, slapp ikki at síggja hann andlit til andlits, og hann vildi ikki verða til fulnar kendur av øðrum enn sær sjálvum. Hann sá bara seg sjálvan.

Tað er ikki av tilvild, at eitt annað orð fyri andlit er ásjón. At hyggja inn í andlitið er eisini at fáa eina ásjón.
- Harrin lyfti sína ásjón yvir teg og gevi tær frið, siga vit jú í signingini her í kirkjuni.

Portugisiski nobelvinnarin í bókmentum, Jose Saramago, fortelur í søguni “Ein frásøgn um blindni”, hvussu galið tað kann ganga, tá vit ikki longur síggja næstan og hansara andlit:

Har hoyra vit um eitt samfelag, har blindleiki breiðir seg sum ein onnur umfarssótt. Ein tann fyrsti, sum verður blindur, er ein eygnalækni. Saman við hinum blindu verður hann á harðrendan máta avbyrgdur saman við hinum blindu á einum niðurløgdum sinnisjúkrahúsi – tey sum avbyrgja, eru sjálvandi tey, sum enn síggja – spurningurin er so, hvat tey síggja.

Allastaðni herjar hendan epidemiin, og umframt at alt fleiri fólk í søguni gerast blind, veksur eisini ein skommleysur moralur, eitt barbarí ella ein ómenniskjasligleiki, tí eingin longur sær andlitið á sínum medmenniskjum.
Tað er bara ein, sum á ein undursaman hátt varðveitir sjónina. Tað er kona eygnalæknan, sum velur at spæla blind, kanska fyri at vera normal, men enn sær og velur at savna tær góðu kreftirnar, sum enn eru at finna.

Hon sær tey, og gevur teimum dirvi at halda á. Men hóast hon enn sær, sigur hon, at sjálvt um hon ikki fer at missa sjónina, gerst hon meira og meira blind fyri hvønn dag sum gongur, tí eingin er at hyggja eftir henni.

Soleiðis er at vera menniskja. Vit eru øll bundin av hvørjum øðrum – og vit halda altíð lívið hjá okkara næsta í okkara hondum.
Tað veri seg við eini gerð, einum orði ella einum eygagóðum smíli.

Tey fyrstu menniskju royndu jú at goyma seg á aldingarðinum aftanfyri nøkur trø. Goyma seg fyri Várharra. Royndu ikki at vera sædd av honum.

Men eins og í prædikutekstunum millum trettandu og páskir kemur Guð til menniskjað.
Guð letur ikki menniskjuna vera einsamalla.

Tað er hetta, vit skulu síggja!

Enn eru vit kanska sum hin, sum í sanginum bara vildi rigga so væl og stardi í ein brotnan spegil. Men her er spurningurin um at síggja við hjartanum, at trúgva, tí tað er jú Paulus segði í epistlinum vit lósu í áðni, at :

“Tí at nú síggja vit í spegili, í gátu, men tá skulu vit andlit til andlits; nú kenni eg í pørtum, men tá skal eg kenna til fulnar, eins og nú eri sjálvur til fulnar kendur”

Ofta verður sagt, at kirkjan skal endurnýggja seg, og fylgja við tíðini. Og tað skal hon sjálvandi eisini, og tað ger hon eisini. Tí kirkjan er bæði tíðarleys og tíðarbundin, hon er bæði í tíðini og umboðar tað, sum er uttan fyri tíðina. Tí ein tann besti vanin, vit kunnu hava, er vanakristindómur, her vit í kirkjuni bæði við dópi og altarborði verða mint á, at Guð kemur til okkara.

Men nøkur ting í tilveruni ERU støðug, ERU merkt av vana.

Í søguni “Se dagens lys” eftir danska høvundan Svend Aage Madsen fortelur hann um eitt samfelag, har menninir hvønn dag vakna við eini nýggjari kvinnu undir liðini á sær. Har er altíð ein nýggj.
Men so ein dag velur eitt ungt par at gera uppreistur. Tey eru blivin forelskað, og vilja gjarna, at tað skulu vera tey bæði framyvir. Tí tað blívur eisini ov strævið at skula byrja av nýggjum hvønn dag.

Tað ræður um at síggja tað, sum lívið krevur av okkum. Og tað er m.a. tí vit hava hesi ritual í kirkjuni.

At síggja ásjónina, andlitið hjá einum medmenniskja, er eisini at síggja menniskjað sum eitt mál í sær sjálvum, og ikki sum ein miðil.

At Jesus ger undur, er ikki nakað nýtt – men kanska er tað størri undur, at fáa okkum at síggja, hetta, tí tað týdningarmiklasta er jú tað, vit síggja við hjartanum. At síggja, at Hann kom til okkara.

Tað sigst, at í øllum søgum, øllum klassiskum søgum, er eitt offur. Abraham lyfti knívin og skuldi offra sín son, Ísak, áðrenn Guð steðgaði honum, og lesa vit Shakespeare ella aðrar kendar høvundar, er altíð okkurt offur.

Ofrið er sum lambið, seyðurin, ið verður offraður. Grikska orðið tragys, merkir eisini veðrur, og haðani hava vit orðið tragedia.

Men er nøkur meining í hesum ofrum? Ella duga vit at síggja hana?

Vit kunnu spyrja, sum onkur hevur gjørt: hvør setur lívið hægst – tann, sum følir, at okkurt er vert at offra lívið fyri – ella tann sum ikki sær, at lívið er vert nakað offur?

Í dagsins teksti fortelur Jesus sínum lærusveinum fyri triðju ferð, at hann skal líða og verða ofraður. Teir skilja onki – ella teir síggja onga meining í hesum.

Men kristindómurin lærir okkum, at Jesus offraði seg fyri okkum.

“Vit elska, tí at hann elskaði okkum fyrst”, sum tað stendur í Fyrsta Jóhannesarbrævi.

Hetta er tað dupulta kærleikboðið, at vit skulu Guð av øllum okkara hjarta, og næsta okkara sum okkum sjálv.

Hetta eru dimensjónirnar í kristindóminum, sum vit m.a. síggja í krossinum – har annar bjálkin er loddrættur og hin vatnrættur. Annar bjálkin minnir okkum á sambandið við Guð, og hin á sambandið næstan. At Guð sá okkum – og at vit skulu síggja Guð og næstan.

Tað var hetta, sum fólkini rundan um tann blinda Bartimeus gloymdu. Tey sóu kanska Jesus. Men tann blinda mannin, sóu tey ikki – og vóru á ein hátt sjálv blind, eins og í søguni hjá Saramago, har tey blindu vóru stongd inni á einum niðurløgdum sinnisjúkrahúsi. Boðskapin hjá Jesusi sóu tey ikki.

Og nú vit hava hoyrt eitt sindur um søgur í dag ger tað kanska onki, um vit enda við at hoyra eina søgu, sum Albert Schweizer skrivaði niður, ið snýr seg um at síggja, síggja medmenniskað:

Tað var ein gamal munkur í miðøldini, ið vaskaði upp í køkinum í kleystrinum, og ein eingil kom til hansara og segði:
“Harrin hevur sent meg til tín og letur heilsa, at tíðin er komin fyri teg at ganga inn í ta himmalsku sæluna!”

- Eg takki Harranum, mínum Guði fyri, at hann hevur hugsað um meg, svaraði tann gamli munkurin.
- Men sum tú sært, so er hetta eitt heilt fjall av einum uppvaski, sum eg skal fáa frá hondini. Tað er ikki fyri at vera ótakksamur, men kundi hatta við tí himmalsku sæluni ikki verið útsett eitt sindur, so eg kann náa at gera meg lidnan við uppvaskið? Eg vil helst ikki renna frá teimum uppgávum, ið mær er latnar í hendi.

Eingilin hugdi eftir honum, soleiðis sum einglar síggja fólk, við vísdómi og náði, og segði:
- Eg skal vita, hvat eg fái gjørt! og hvarv.
Tann gamli munkurin vendi sær aftur til tað stóra uppvaskið – og allar hinar uppgávurnar, sum bíðaðu honum.
Ein dagin bankaði tað á kleysturdyrnar, og uttan fyri stóð ein fátæk kvinna við einum barni í fanginum og um at fáa okkurt at eta. Munkurin beyð henni inn í køkin og skuldi júst til at fara innar í kovan, tá eingilin brádliga vísti seg aftur.

Munkurin peikaði á ta fremmandu kvinnuna við barninum
og segði:
- Hygg eftir teimum. Tey skulu bara hava eitt sindur at eta. Kann himmalin ikki bíða eitt sindur?
Munkurin gav teimum at eta, og so fór hann inn í fjósið í kleystrinum at gera okkurt til nyttu.
Soleiðis gekk hann og gjørdi tað hann skuldi, og tíðin gekk.

Ein dagin, tá munkurin var í ferð at røkta tey sjúku á kleystursjúkrahúsinum, varnaðist hann, at eingilin aftur stóð har.
Munkurin byrjaði at veipa við ørmunum og spurdi fortørnaður, um eingilin ikki kundi vísa eitt sindur av fyriliti.
Hann sær eingilin ganga frá einari sjúkrasong til aðra og hyggja eftir neyðardýrunum, sum lógu har.
Eingilin segði onki, men hvarv.
Tá tann gamli munkurin seint á kvøldi fór fyri seg sjálvan inn í sítt lítla kleysturkamar og sakk saman á sína hørðu briks og lá hann og grundaði um eingilin og ta longu tíðina, hann hevði elt seg.
Við eitt kendi hann seg ógvuliga gamlan og troyttan, og hann bað:

- Harri, um tú nú bara vildi sent tín eingil einaferð afturat, so var hann vælkomin til mín.
Neyvan var munkurin liðugur at biðja, so stóð eingilin har longu.
- Um Harrin enn vil taka ímóti mær, segði munkurin, so eri eg nú til reiðar at ganga inn í ta himmalsku sæluna.
Eingilin hugdi at munkinum, soleiðis sum bara einglar kunnu ger tað, við vísdómi og náði, og segði:
- Mítt kæra barn, tú sigur ta himmalsku sæluna, har hevur tú longu verið!

Munkurin gloyndi ikki, at vit eru skapað í Guðs mynd.

Hetta sá munkurin, hann sá medmenniskjað, sum eitt andlit, hann sá við kærleika. Hjá munkinum í søguni gekk sjón fyri søgn, hann sá, tað ið veruliga týdning. Hann hoyrdi ikki til tað blinda liðið, men sá við hjartanum.

Munkurin hugsaði ikki, um bara riggaði, so skuldi hann nokk blíva elskaður.

Tí bara hann elskaði, so riggaði hann nokk!

Hann kundi av sonnum síggja fram til hin signaða dag, tá vit síggja fró, og vit við vinir í ljósi tala, sum Grundtvík yrkti.

Ella sum vit skulu syngja um eina løtu:

“O’ kristni tú alt,
á foldum oss veitir tað, eygum er fjalt!”

AMEN