Súrepli

Abbi mín plagdi  ofta at ferðast niður til dóttur sína, sum var mostir mín. Mostir hevði urtgarð, har ymisk frukttrø vuksu.
Minnist hvussu tað var at sita í køkinum hjá ommu og abba, tá abbi var komin heimaftur við Tjaldrinum. Hann hevði altíð tveir kassar við súreplum við, hentaði fyri nøkrum døgum síðani hjá mostur. Angin av súreplunum breiddi seg um allan køkin, og var tað eins og ímyndin av fittu mostrini í Danmark. Hesi súrepli vóru øðrvísi og smakkaðu øðrvísi enn onkur súrepli í dag, sum skína, sum eru tey syntetisk og sum halda sær í mánaðarvís.

Súreplini lógu ikki bara í eini skál, soleiðis hissini, men vóru gagnnýtt til alskyns køkur og greytar. Ommu og abba dámdi væl góðan mat, og ofta havi eg sitið og hugt, tá omma gjørdi mjølbollar til fesku suppuna ella bakaði kramarhús, sum hon vant, meðan tey vóru heit, rundanum jarnpinn, so kramarhúsið kundi dánast. Síðani fylti hon nýpískaðan róma í kramarhúsini, gelé, sum hon hevði gjørt av súreplunum, á toppin á rómanum, og síðan vórðu øll kramarhúsini sett í vakra skál fylta við sukri, so kramarhúsini kundi standa stútt og ikki koppa. Tað var ein góð sunnudagsdessert !

Hvør kennir ikki søguna um Evu, sum bjóðaði Ádami ein bita av súreplinum, sum hann setti í hálsin, og enn í dag tosa vit um barkakýlið hjá manninum, ”Ádamseplið”, har pettið av súreplinum setti seg fast. Newton sat undir trænum og fekk eitt súrepli í høvdið, og so fingu vit tyngdilógina á frymil. Og New York nevnist ”The big Apple” og etur tú eitt súrepli um dagin, so verður tú ikki sjúk.

Og telda hevur súrepli sum logo og í ævintýrum hevur súreplið sítt serstaka pláss. Heksin bjóðar Snjóhvítu at bíta í súreplið, á einu síðuni var tað skínandi reytt og á hini síðuni bleikt og matt. Tað pettið fekk eisini ógvusligar avleiðingar, men ein mussur fekk alt í rættlag aftur.

Men bæði Snjóhvíta og súreplateldurnar og tú og eg, Newton og Wilhelm Tell eldast og farast. Tí er henda tíðin nú, eisini ein áminning um eitt skifti, sum tú sáar skalt tú heysta, náði og takksemi. Hvørjar eru fruktirnar í mínum lívi, síggi eg tær, ella skal eg síggja tær ? Skal eg ikki bara gera mítt besta og njóta tað ?

Matur og smakkur geva minnir. Tá vit anga ræst kjøt ella ræstan fisk og garnatálg, gleða vit okkum til góðan døgverða. Tað er heyst nú, og alt er við at koma til høldar, sum náttúran hevur givið okkum. Í kirkjum ber mann frukt, grønmeti og grón innar í kirkjuni og takkar fyri góðu gávurnar. Vit skulu fara væl um, tí alt hava vit fingið til láns, og vit skulu geva tað aftur til komandi ættarlið.

Og vit hoyra um ymsar grønar loysnir, og at upphitingin leggur alt í sor, vit skulu gagnnýta orkuna, sum vit hava, ikki ovurfiska ella fara fram fyrilitarleyst í náttúruni, so hon fær sár og soknar. Vit síggja, hvussu eldurin breiðir seg í Amazonas fyri at gera pláss fyri enn meiri vinnu og gáa ikki um at djór og plantur og heimurin allur kvalist og ferst.

Í Gamla Testamenti stendur, at tú skalt sáa og heysta í seks ár, sjeynda árið, skal alt liggja stilt. Tá kanst tú bert væta og taða og eta tær fruktir, sum vaksa ”av sær sjálvum”. Síðani byrjar alt umaftur.

Og tá tú 7 ferðir 7 ár hevur gjørt so, so eru gingin 49 ár og so kemur eitt ”jubelár”. Blást varð í veðrahorn og veðrahorn eitur yobel (= jubel) á hebraiskum, tískil jubelár. Og tá skuldu allir trælir setast í frælsi og alt keyp av jørð skuldi nullstillast, so øll høvdu frælsi at ogna sær jarðastykki.

Menniskjan og náttúran øll hevur brúk fyri hvíld og friði, tí ein er tíðin at sáa og ein er tíðin at heysta.

Sjeynda dagin í vikuni, hava vit eisini fingið álagt at hvíla okkum, men tað duga vit ikki longur.

Heystartíð er ikki skundverðar, men slow food, har vit smakka á landsins grøði og hava okkara samleiki í matinum eisini.
Tíðin er eisini til tankar, um alt millum himmal og jørð, meðan trø og urtir gulna og farast, men frísk og sevjumikil skot eru á greinini og gulnaðu og turru leykirnir eru klárir at daga undan aftur við sínum undurføgru litum, tá tað fer at lýsna aftur.
Hirðin leitar enn upp hitt burturvilsta lambið og menn fara nú at reka og reypa og gita, hvussu skarst og hvussu veðrunum veit við.

Og ja, veðrar…..veðrur eitur á griskum tragon og harfrá hava vit orðið tragiskt. Hann verður flettur, so menniskjan kann fegnast um framúr ræsta veðrahálsin, so ja, tragiskt fyri veðrin, men ikki fyri hann sum eigur veðrin. Men so er…