Hin sterki Krist sleit deyðans bond

Eins og blóman á mørkini følna vit á lívsins heystardegi. Men undurverkið, Jesus gjørdi í Naïn, tá hann vakti upp son einkjunnar frá deyða, skal minna okkum á, at nærri vit sjálvi koma at deyðans stund, fastari skulu vit trúgva, at hann sum sjálvur reis upp úr grøv, er lívsins Harri. Hann skal eisini eina ferð reisa okkum upp og øll tey, sum eru okkum kær

Pól á Kletti
poulkletti@hotmail.com

Einsligt og kalt og nátt og gráur oktober,
fjart hoyrist flog av flytifugli, ið boð ber,
at um kærleik og sang og sól, tá ið valdar oktober,
eingin vón, einki hop.

Minkandi máni í skýdrátti vóð,
øtlandi hav og suffandi flóð.
Skelva um verøld tey mollstemtu ljóð,
valdar gráur oktober –
um sang og sól einki hop er.

Tað er ein kuldastird sál, ið her kvøður sorgarljóð á heystardegi – tann gráa, troystarleysa oktober. Skaldið J. H. O. Djurhhuus (1881-1948) sigur seg hava fingið ta glerrunnu blómu í lut, ið hevur fræstund sína í oktober – tá um vetur og frost einans hop er.
Yrkingin er prentað í Tingakrossi 9/10 1912. Janus skald er tá í bestu árum, 31 ára gamal. Um tað sorglyndi, sum vit kenna frá yrkingum hansara í ungdóminum hevur Rikard Long sagt soleiðis (Varðin XI, 1931): Eitt stendur fast: at ungskald ofta kenna ein merkiligan atdrátt at tí dapra og sorgtunga. Meðan tey sjálvi standa í fagrasta blóma, melur hugur teirra um fjarandi lív og sviknar vónir. Hjá J. H. O. D. hevur hesin atdráttur hildið sær alt lívið ... Og í hesum sambandi nevnir RL síðsta ørindi við hesum byrjanarorðum: ‘Uttan frændur og heim …’.
Øðrvísi og meira lívsjáttandi er heystarhýrurin á Mikkjali á Ryggi (1879-1956), sum yrkir: »Heystardagurin heiðursklári! – fagrari eingin er um árið«. Skaldið átti sunnudag í sálini og gerandisdag í hondunum og verður skírdur »Hin føroyski Petter Dass,« tí at hann tekur yrkadagin við í skaldskapin – eisini tá talan er um sálmar og andligar sangir. Í sanginum »Eg veit ein góðan seyðamann« flytur hann »Hin góða hirðan«, Jesus Kristus, frá sólgyltu strondum jøda yvir í fjøll okkara og letur hann í tann búna, sum vit kenna føroyska seyðamannin. Nei, heystardagurin er ikki mollstemtur hjá Mikkjali – hoyrið bara her:

Bogin maður í veltu stendur,
hentar epli í svartar hendur.

Rótakálið má longur bíða;
nógv er at gera, og dagar líða,

seyðbond at spinna, skøðir at raka,
veðurlambsskurðin so at taka.

Tá kunnu dreingir, fúsir í huga,
royna, hvat leggir og lungu duga,

renna um fjøll og reystar líðir; ‒
herligar eru tær heystartíðir.

Mikkjalsmessa er (29/9) og heystið er yvir okkum. Í Karibia hava herjað oyðandi ódnir og her um leiðir plaga vit at tala um heystjavndøgursillveður. Men vit skulu ikki klaga um veðrið her hjá okkum – lýtt og stilt og lítið avfall. Tó, ásannast má, at sólin lækkar, dagar styttast og allur summarvøkstur følnar og fellur av. Soleiðis er eisini við mannalívinum – stutt ella langt – so vaksa vit og mennast á lívsins vári og standa einaferð í fullum blóma á lívsins sumri til einaferð lívsins heystardagur nærkast, tá vit følna og síðan falla av.
Og uttan mun um tað er eitt gamalt fólk, sum skal doyggja, ella tað er eitt ungt fólk, sum kann doyggja, so rakar sorgin okkum, tá vit missa ein kæran. Hetta er støðan í bygdini Naïn, har fólk fylgja ungum manni til gravar, ið er einkarsonur einkju har í bygdini. Prædikuteksturin komandi sunnudag í kirkju okkara er úr Luk. 7, 11-17: Sonur einkjunnar í Naïn:

Og tað hendi dagin eftir, at hann fór til eina bygd, sum eitur Naïn; og fleiri av lærusveinum hansara og ein stórur mannaskari vóru í ferðini við honum. Men tá ið hann nærkaðist bygdarliðinum, sí, tá var ein deyður borin út, sum var einasti sonur hjá móður síni, og hon var einkja, og stórur skari úr bygdini fylgdist við henni. Og tá ið Harrin sá hana, tókti honum hjartaliga synd í henni, og hann segði við hana: »Grát ikki!« Og hann gekk fram at líkbøruni og nam við hana; men teir, sum bóru steðgaðu; og hann segði: »Ungi maður, eg sigi tær, reis teg upp!« Og tann deyði settist upp undir seg og tók at tala; og hann gav móður hansara hann. Men ótti kom á øll, og tey lovaðu Gudi og søgdu: »Stórur profetur er risin upp okkara millum,« og: »Gud hevur vitjað fólk sítt.«

»Sí, tá varð ein deyður borin út, sum var einasti sonur hjá móður síni, og hon var einkja.« Hesi orðini siga okkum frá deyðans mátti og veldi. Naïn var lítil bygd. Vit hoyra, at stórur skari úr bygdini fylgdi. Hesi fólkini kundu einki gera ímóti deyðans valdi, men tey kundu sýna hesi neyðars einkju samkenslu, lata hana vita, at tey vóru góð við hana og høvdu umsorgan fyri henni.
Og í dagsins samfelagi er støðan júst tann sama sum á Jesu døgum. Búgva vit í einum stórbýi, síggja vit hetta so ofta, at vit nóg illa ansa tí, tá onkur verður borin út. Øðrvísi er her heima hjá okkum og serstakliga á bygd. Har kenna fólk seg, eins og í Naïn á sinni, sum eina heild, og tað kemur øllum við, tá eitt av sambygdarfólkunum verður borið út.
Øll, sum ment eru at ganga, fylgja hinum deyða til gravar. Og tey royna at troysta í sorgini og neyðini, so væl sum tey duga. Og tað er nógv vert. Tað kennist so kaldligt og tómt, tá ið onkur hevur sorg, og onnur ikki lata við seg koma. Ikki er neyðugt við teim mongu orðunum. Ein tigandi nærvera kennist eisini fløvandi. Tað er nakað av tí, sum ger tað meira fjálgt at búgva á smábygd enn í stórbýi, har tey, sum hava sorg, koma at sita meira einsamøll eftir.
Men nærvera og fløvi og kærleiki vinna ikki á deyðans mátti og valdi. Tá ið deyðin rænir frá okkum tey, sum vit vóru góð við, ger hann okkum einsamøll. Tann mátt hevur deyðin. Men vónina gevur Jesus okkum altíð um at møtast aftur. Danski presturin og skaldið Svend Rehling (1893-1957) tekur soleiðis til í sangi sínum sínum »Guds lektie«: »Tab ikke modet, du kære«:

Lat ikki mótið burt fara,
tá tapir í stríðnum tú her!
Hvørt mansbarn Várharra vil læra
tann setning, ið vís okkum ger.

Handan tær fløktastu loynir
og lagnunnar torskilda leik,
er tó ein vilji, ið roynir,
ein vísind, ið ongantíð sveik.

Vit skulu bert bíða og biðja –
ja, biðja um skýggj eru svørt.
Tá sól stendur lægst – tað er niða,
brátt rennur í eystri hon bjørt.

Tann krossur, sum tyngir á nakka,
kann yrkja títt vakrasta lag,
kann henda, tú tá fert at takka
for tað, sum tú græt um ein dag.

(Týðing: John Myllhamar)

Tað er umráðandi hjá okkum at hava hetta í huga: Tá Jesus vekur upp son einkjunnar frá deyða, so gevur hann okkum eitt undanstig: Hann vekur upp øll, sum á hann trúgva. Vekur upp til ævigt lív og óendaliga gleði.
At fylgja sínum einasta barni til gravar má hava verið ein tungur krossur á nakkanum. Hjá foreldrum er eitt barn ómissandi. Tóma plássið hjá deyða barninum kann eingin fylla aftur. Men tá ið Jesus sær okkara máttloysi, pínu og einsemi, rættir hann út arm sín. Og kanska hevur Jesus sjálvur hin dagin í Naïn kent smakkin av tí kosti, sum bíðaði honum á krossinum, har hann skuldi doyggja í pínu og einsemi. Men henda dagin fingu syndin og deyðin ikki síðsta orðið. Og tað fingu tey ikki heldur, tá Jesus varð borin til gravar og reis upp úr grøv. Syndin og deyðin fáa heldur ikki síðsta orðið yvir okkum, tá ið vit doyggja í áliti á hann, sum við orði sínum vekur upp frá deyða.
Eins og blóman á mørkini følna vit á lívsins heystardegi. Men undurverkið, Jesus gjørdi í Naïn, skal minna okkum á, at nærri vit sjálvi koma at deyðans stund, fastari skulu vit trúgva, at hann sum sjálvur reis upp úr grøv, er lívsins Harri. Hann skal eisini eina ferð reisa okkum upp og øll tey, sum eru okkum kær.

Hin sterki Krist sleit deyðans bond,
og drekin vunnin var,
tey farnu heim til lívsins lond
hann leiddi blítt við sær.